Natte-vingerwerk

‘Ha! riep hij, terwijl hij verbleekte, het boek was vergiftigd! En toen hij verder nadacht en zich alles herinnerde, gilde hij met vreeselijke ontzetting:  — O, ik heb iedere bladzijde met de handen aangeraakt en bij iedere bladzijde heb ik mijn duim aan den mond gebracht, om hem te bevochtigen...’

Ik citeer deze ontzettende gil uit een feuilleton dat vanaf april 1906 in de Rotterdamsche Courant ‘liep’ onder de titel ‘Om de kroon’. De auteur werd niet vermeld maar het was eenvoudig te achterhalen dat het om een vertaling gaat van La reine Margot (1845) van Alexandre Dumas. De man die hier gilt, is Karel IX, koning van Frankrijk, in 1572 aanstichter van het bloedbad dat als de Bartholomeusnacht bekendstaat. Karel voelde zich tijdens zijn ochtendwandeling al niet zo best, maar als hij bij thuiskomst zijn windhond Actéon dood aantreft en in diens bek ‘vreselijke gezwellen’ aanschouwt en ook papiersnippers, dan is er maar één conclusie: de snippers zijn uit het boek waarin hij heeft gebladerd en waarvan Actéon heeft gegeten. ‘Ik ben een verloren man.’ De in aller ijl opgeroepen toxicoloog (lees: een ervaren gifmenger) stelt vast dat het boek gedrenkt is in arsenicum.

Een en ander doet uiteraard denken aan een sub-plot in Umberto Eco’s roman De naam van de roos, maar het motief van met gif besmet papier als moordwapen is al ouder dan de roman van Dumas.  De oudste bewijsplaats die ik tot nu toe heb kunnen vinden, is een klassieker uit de Chinese literatuur: Kin P'ing Mei van Wang Schi Tschong (1526-1593). Daarin drenkt Kin de pagina's in gif, en hij schenkt het boek vervolgens aan zijn vijand Yen Schi Fan. Het was Kin namelijk opgevallen dat Yen de gewoonte had om ‘tijdens het lezen de vingertoppen te bevochtigen waarmee hij ombladerde’. In het nawoord wordt uitdrukkelijk vermeld dat Yen inderdaad daardoor overleden is.

Zo niet Karel IX, al zijn de geruchten over vergiftiging bekender gebleven dan de feiten. Zijn moeder, Catharina de’ Medici, zou het gedaan hebben, of zijn broer Henry. Tijdgenoot en kronikeur Pierre de Bourdeille, beter bekend als seigneur de Brantôme, hield het op poeder van de schelp van de zeehaas, een weekdier dat inderdaad een giftige stof kan afscheiden. Karel IX is in 1574, 24 jaar jong, overleden aan tuberculose. Actéon werd begraven in de tuin van het Louvre.

Ed Schilders

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in tijdschrift Argus van 11 mei 2021.

Hier vind je de blogs van 2021.